Mbo
Hoe werkt het mbo?
Het mbo-onderwijs in Nederland kent vier web (wet educatie beroepsonderwijs) niveaus:
-
Niveau 1: de entreeopleiding
De entreeopleiding is bedoeld voor jongeren zonder een diploma van een vooropleiding. Deze entreeopleiding bereidt jongeren voor op de arbeidsmarkt. Of op doorstroming naar een mbo-2-opleiding. De opleiding duurt 1 jaar.
-
Niveau 2: de basisberoepsopleiding
De basisberoepsopleiding duurt 1 tot 2 jaar. Het bereidt studenten voor om uitvoerende werkzaamheden te doen, zoals bijvoorbeeld die van een monteur. Vooropleiding: de gemengde, theoretische, kaderberoepsgerichte of basisberoepsgerichte leerwegen aan het vmbo, of de entreeopleiding (BOL of BBL).
-
Niveau 3: de vakopleiding
De vakopleiding duurt 2 tot 3 jaar. Studenten leren hier werkzaamheden zelfstandig uit te voeren. Het gaat om beroepen zoals bijvoorbeeld eerste monteur. Vooropleiding: de gemengde, theoretische en kadergerichte leerwegen aan het vmbo, havo, of mbo-niveau 2 (BOL of BBL).
-
Niveau 4: de middenkaderopleiding
De middenkaderopleiding duurt 3 jaar. Voor sommige opleidingen geldt een maximum van 4 jaar. Studenten leren hier werkzaamheden volledig zelfstandig uit te voeren. Het gaat bijvoorbeeld om een beroep als technicus. Studenten die deze opleiding afronden, kunnen verder studeren op het hbo. Vooropleiding: de gemengde, theoretische en kadergerichte leerwegen aan het vmbo, havo, of mbo-niveau 2 of mbo-niveau 3 (BOL of BBL).
Of Specialistenopleiding (1 jaar na een relevante vakopleiding; kwalificatieniveau 4)
Kwalificatiestructuur
In Nederland werkt het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) met een kwalificatiestructuur. De eisen waaraan een mbo-student moet voldoen om zijn/haar diploma te behalen, zijn beschreven in een kwalificatiedossier. Binnen zo’n kwalificatiedossier zijn één of meer kwalificaties (uitstroomrichtingen) opgenomen. Iedere kwalificatie leidt via een opleiding tot een diploma. Dossiers moeten actueel zijn en de kwalificatie-eisen voor een beroep moeten aansluiten op trends en behoeften op de arbeidsmarkt. Dat kan alleen als het onderwijs en bedrijfsleven samenwerken, hetgeen in de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs en Bedrijfsleven (SBB) wordt vorm gegeven.
SBB: Leren in de praktijk
Wat is SBB?
Binnen SBB maken het onderwijs en bedrijfsleven samen afspraken over de kwalificering in het mbo en worden deze afspraken vastgelegd in het kwalificatiedossier. Op basis daarvan maken scholen hun onderwijsprogramma’s. SBB ontwikkelt en onderhoudt de kwalificatiedossiers en de minister van OCW (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) stelt ze vast. SBB is ook verantwoordelijk voor het erkennen van leerbedrijven.
Het SBB werkt in 9 sectorkamers. Onze sectorkamer heet Techniek en Gebouwde Omgeving. Binnen de sectorkamer zijn 8 marktsegmenten actief. Voor onze branche is dat het marktsegment: Technische installaties en systemen (TIS). Dit marktsegment is samengesteld uit vertegenwoordigers van het onderwijs en bedrijfsleven. Namens NVKL nemen wij deel aan het marktsegment TIS.
Kwalificatiedossiers & keuzedelen
Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs en Bedrijfsleven (SBB) ontwikkelt en onderhoudt kwalificatiedossiers, in samenspraak met onderwijs en bedrijfsleven. NVKL is hier actief bij betrokken. Een mbo-opleiding bestaat sinds 1 augustus 2016 uit een basisdeel (tijdbesteding minimaal 50%), profieldelen (maximaal 35%) en keuzedelen (15%). Het basis- en profieldeel zijn vastgelegd in het kwalificatiedossier. De keuzedelen zijn apart vastgelegd.
-
Het basisdeel (50%)
Het basis- en profieldeel zijn vastgelegd in het kwalificatiedossier. Het basisdeel kent beroepsspecifieke- en generieke onderdelen. De specifieke onderdelen gaan over de gemeenschappelijke kerntaken en werkprocessen voor alle beroepen in het dossier. De generieke onderdelen gaan over de eisen van de overheid voor Nederlandse taal, rekenen, loopbaan en burgerschap. Voor mbo 4-opleidingen komt ook het vak Engels erbij.
-
Het profieldeel (35%)
Het profieldeel bevat de kerntaken en werkprocessen waarop de kwalificaties in het kwalificatiedossier van elkaar verschillen.
-
Het keuzedeel (15%)
Met een keuzedeel kan de student zich verbreden of verdiepen in generieke- en/of beroepsspecifieke zaken. Door een bepaalde keuzedeel te volgen kan een student zijn arbeidsmarktpositie versterken door extra kennis en vaardigheden op te doen. Een keuzedeel is altijd gekoppeld aan één of meer kwalificaties. Samen vormen ze de complete opleiding. Er mag geen inhoudelijke overlap zijn tussen kwalificatie en keuzedeel. Keuzedelen maken onderdeel uit van de opleiding en vallen onder dezelfde regelgeving voor zowel examinering als de examinering van de kwalificatie.
Een keuzedeel mag in principe door de student vrij gekozen worden. Je kunt wel met je BBL-student bespreken welke keuzedelen hij of zij gaat volgen. Er zijn diverse vakspecifieke keuzedelen voor de koudetechniek beschikbaar. Wij adviseren je om met de school en jouw BBL-student de mogelijkheden om deze keuzedelen te volgen, te bespreken.
Wat gebeurt er al op het gebied van koudetechniek?
In de koudetechniek kennen wij op dit moment twee kwalificatiedossiers, namelijk Koude- en klimaatsystemen en Engineering koude- en klimaatsystemen, met daarbinnen een aantal kwalificaties:
Koude- en klimaatsystemen
- Airco/Warmtepompmonteur niveau 2 (crebo 25559) per 1-8-23 crebo 25886
- Monteur Koude- en Klimaatsystemen niveau 2 (crebo 25563) per 1-8-23 crebo 25887
- Servicemonteur Koude- en Klimaatsystemen niveau 3 (crebo 25562) per 1-8-23 crebo 25888
- Eerste Monteur Koude- en Klimaatsystemen niveau 3 (crebo 25561) per 1-8-23 crebo 25889
- Technicus Maintenance Koude- en Klimaatsystemen niveau 4 (crebo 25560) per 1-8-23 crebo 25890 Technicus Industriële Koude- en Klimaatsystemen
Per 1 augustus starten alle ROC’s in de nieuwe crebo’s. Bij elke kwalificatie is het behalen van een F-gassen certificaat een verplicht onderdeel van de opleiding. Meer informatie over de wijzigingen in de opleidingen vindt je hieronder.
Engineering koude- en klimaatsystemen
- Systeemontwerper Koude- en Klimaatsystemen niveau 4 (crebo 25565) per 1-8-2025 crebo 27023
Nieuw kwalificatiedossier koude- en klimaatsystemen
Op 1 oktober 2022 heeft de minister (OCW) een nieuw kwalificatiedossier voor koude- en klimaatsystemen vastgesteld. In november 2021 heeft NVKL de bijeenkomst georganiseerd waarin alle onderliggende beroepen opnieuw tegen het licht werden gehouden. Vervolgens is een werkgroep, met vertegenwoordigers vanuit diverse lidbedrijven en betrokken mbo-opleiders aan de slag gegaan. Onder leiding van SBB is het dossier woord voor woord doorgenomen en zijn alle kwalificaties en benodigde kennis en vaardigheden besproken. Benieuwd naar alle overige kwalificatiedossiers? Bekijk ze op de website van SBB.
- Verdieping montage componenten koude- en klimaatsystemen (code K0308).
- Toepassing natuurlijke koudemiddelen in de praktijk (code K0506).
- Capaciteitsinvloeden bij warmtepompen (code K1142, voorheen K0710).
- Benutten en toepassen van restwarmte (code K0669).
Als keuzedeel voor de mbo-student
- Klimaatbeheersing en koudetechniek (K0868)
(basiskennis koudetechniek voor diverse niveau 2 en 3 opleidingen). - Koudetechniek voor warmtepompensystemen (K1102)
(voor diverse niveau 4 opleidingen).
Mbo-opleiders
Er zijn diverse ROC’s die diplomeren voor deze kwalificaties in de koudetechniek:
- ROC AVENTUS (Apeldoorn) uitvoering Opleidingscentrum GO° (Ede)
- Alfa College (Groningen)
- Koning Willem 1 College (‘s-Hertogenbosch)
- ROC van Amsterdam / Installatiewerk Noord Holland (IW) (Klik hier voor de virtuele rondleiding)
- ROC van Nijmegen
- ROC van Tilburg
- Techniek College Rotterdam (Klik hier voor de virtuele rondleiding)
Mbo-certificaten
Werkenden en werkzoekenden in het niet-bekostigd onderwijs kunnen een keuzedeel volgen om een mbo-certificaat te behalen. Met deze kleine beroepsgerichte onderdelen wordt antwoord gegeven op de scholingsvraag in een regio of sector. Op voorstel van SBB verbindt de minister van OCW steeds meer keuzedelen aan een mbo-certificaat. Het resultaat wordt opgenomen in het diplomaregister. De volgende keuzedelen kun je al als losstaande module volgen bij een van de ROC’s:
- Toepassing natuurlijke koudemiddelen in de praktijk K0506
- Verdieping montage componenten koude- en klimaatsystemen K0308
- Capaciteitsinvloeden bij Warmtepompen K1142
- Benutten en toepassen van restwarmte K0669
- Installeren en in bedrijf stellen hybride warmtepompen C0041
Meer informatie over de mbo-certificaten lees je hier. Bekijk ook de infographic over de bewijsstukken van het mbo. Opleidingscentrum GOº en de ROC’s die deze keuzedelen geven kunnen deze ook voor werkenden aanbieden. Neem hiervoor contact op met de opleidingsinstelling.
Hoe word ik een erkend leerbedrijf?
Lidbedrijven van NVKL geven mbo BOL-studenten een stage en BBL-leerlingen een leerbaan binnen hun bedrijf. Dat is mooi, want de beste manier om nieuwe werknemers voor de koeltechniek binnen te krijgen is om ze op te leiden voor ons mooie vak. Om een student in het middelbaar beroepsonderwijs een dergelijke plek te kunnen bieden moet je wel erkend leerbedrijf zijn. Hoe werkt dat?
-
Gestelde voorwaarden
De Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs en Bedrijfsleven (SBB) is verantwoordelijk voor het erkennen van leerbedrijven sinds 1 augustus 2015. Een erkend leerbedrijf voldoet aan de gestelde voorwaarden zoals:
- het bieden van een goede en veilige werkplek;
- het aanstellen van een praktijkopleider;
- werkt samen met de school en het SBB.
Beroepspraktijkvorming
Een belangrijk deel van de mbo-opleidingen bestaat uit werken en leren in de praktijk, de zogenaamde beroepspraktijkvorming (BPV). Een opleiding van mbo-studenten is vastgelegd in kerntaken en werkprocessen. Als leerbedrijf biedt je de student de gelegenheid om alle kerntaken en werkprocessen die bij de opleiding horen, mee te maken, te beoefenen en (onder begeleiding) uit te voeren.
-
Praktijkopleider
De praktijkopleider heeft een belangrijke taak. Indien je dit nog nooit gedaan hebt, biedt SBB allerlei vormen van workshops en ondersteuning voor stagebegeleiders of praktijkopleiders. Bekijk de website hier.
Wij Techniek
Ook Wij Techniek (voorheen OTIB) biedt de mogelijkheid om praktijkopleiders op te leiden. Via de website van SBB kun je lezen hoe het werkt en de erkenning aanvragen. Als je niet zeker weet of jouw bedrijf al erkend is, kun je dat hier vinden.
Lesmateriaal bestellen
Lesmateriaal voor de mbo-opleidingen is gemaakt door Aeres Tech Productions, in opdracht van NVKL. In werkgroepen aangestuurd door NVKL zijn leermiddelen samengesteld waar bijna alle opleiders mee werken. Examenproducten voor de mbo-opleidingen worden gemaakt door Examenservice MEI. NVKL afgevaardigden zijn actief in het bestuur van ESMEI, het ontwikkelplatform en de vakcommissie koudetechniek. De mbo-leermiddelen voor niveau 2 en 3 zijn zowel als lesboek als in e-learning vorm beschikbaar.
Wil je lesmateriaal voor jouw mbo-studenten bestellen? Je kunt de theorieboeken en BPV-mappen voor alle genoemde opleidingen en keuzedelen bestellen.
Handige hulpmiddelen
In onze arbeidsmarkttoolkit vindt je o.a. de volgende documenten: flyer werken met BBL’ers, een voorbeeld leer-arbeidsovereenkomst en een factsheet over subsidieregelingen.