Inval in Oekraïne: kunnen commerciële contracten nog worden nagekomen?

De inval in Oekraïne en daaropvolgende sancties voor Rusland kunnen grote gevolgen hebben voor uitvoering van je commerciële contracten. Stel: een jouw bedrijf moet binnenkort producten leveren aan Rusland. Afgesproken is dat betaling plaatsvindt 30 dagen nadat de producten in ontvangst zijn genomen in Rusland. In de tussentijd wordt als sanctie tegen Rusland het betalingsverkeer met Rusland vergaand beperkt. Wat kun je dan doen? Of wat als je onderdelen hebt besteld in Rusland om te verwerken in een machine voor een eindklant? Door sancties ontstaat vertraging in de levering, waardoor het jouw bedrijf niet of niet op tijd kan leveren aan de eindklant.

EU-wetgeving

Een bedrijf dat is gevestigd in de EU moet rekening houden met EU-sanctiewetgeving. Sanctiewetgeving kan zich beperken tot bepaalde producten, bijvoorbeeld dual-use-producten – die zowel voor civiele als militaire doeleinden kunnen worden gebruikt – maar kan ook verder gaan. Op de site van RVO worden de actuele sancties vermeld. Nieuwe sancties zullen de komende dagen volgen. Sanctiemaatregelen in een EU-verordening hebben rechtstreekse werking in EU-lidstaten. Het is strafbaar om de EU-verordening te overtreden. Nakoming van een overeenkomst kan in Nederland niet worden afgedwongen als dat in strijd is met dwingend recht.

Russisch recht

Het is ook mogelijk dat op de overeenkomst Russisch recht van toepassing is en dat de Russische rechter of arbiter bevoegd is om geschillen te beslechten. Een Russische wederpartij kan proberen de nakoming van de overeenkomst af te dwingen in Rusland. Als nakoming van een overeenkomst in strijd is met EU-sanctiewetgeving zal een Russisch vonnis niet ten uitvoer kunnen worden gelegd in een land waarin deze wetgeving geldt. Een Russisch vonnis kan wel ten uitvoer worden gelegd in Rusland zelf, bijvoorbeeld als een Nederlands bedrijf daar bankrekeningen of een vestiging heeft. Dit geldt ook voor landen waarmee Rusland verdragen heeft tot erkenning van rechterlijke of arbitrale vonnissen en die niet gebonden zijn aan EU-sanctiewetgeving.

Contractueel

Verder is van belang om na te gaan wat contractueel mogelijk is als nakoming van de overeenkomst niet mogelijk is, of voorzienbaar is dat nakoming niet mogelijk zal zijn. Zijn algemene voorwaarden van toepassing en, zo ja, welke? De ORGALIM-voorwaarden voor export (S2012 en SI 14), bevatten een clausule voor voorziene niet-nakoming. Elke partij heeft de mogelijkheid om haar contractuele verplichtingen op te schorten indien uit de omstandigheden duidelijk blijkt dat de andere partij haar verplichtingen (bijvoorbeeld betaling) niet zal nakomen. De partij die de uitvoering van de overeenkomst opschort, moet dit onmiddellijk schriftelijk aan de andere partij mededelen.

Nederlands recht

Als Nederlands recht van toepassing is kan bovendien een beroep worden gedaan op de zogenaamde onzekerheidsexceptie. De partij die als eerste moet presteren kan haar verplichtingen opschorten op grond van omstandigheden die haar na het sluiten van een overeenkomst ter kennis zijn gekomen en goede grond geven om te vrezen voor niet-nakoming van de overeenkomst.

Tijdens de opschorting kan worden onderzocht of en in hoeverre nakoming van de overeenkomst nog mogelijk is of dat de overeenkomt moet worden ontbonden.

Leveringen

Als leveringen aan eindklanten niet of niet op tijd kunnen plaatsvinden doordat Russische toeleveranciers door sancties zijn getroffen, moeten ook de contracten met de eindklanten worden onderzocht. Wanneer zijn die contracten gesloten? Was de Russische inval in Oekraïne op dat moment voorzienbaar? Zijn voorbehouden gemaakt? Was het mogelijk maatregelen te treffen om de schade voor eindklanten te beperken, bijvoorbeeld door andere toeleveranciers te zoeken? Is een overmachtsclausule overeengekomen? Vallen oorlog of oorlogsdreiging in het land van toeleveranciers of dwingende overheidsmaatregelen ook onder de overmachtsclausule? En wat zijn de juridische consequenties daarvan?

Verzekeringen

In contracten worden vaak ook afspraken gemaakt over risico’s en verzekeringen. In verband met de situatie in Oekraïne heeft het Verbond van verzekeraars aangegeven dat het risicoprofiel van Oekraïne is veranderd. Denk bijvoorbeeld aan reis-, krediet-, transport- en cyberverzekeringen. Sancties kunnen ook gevolgen hebben voor de dekking. De site van het Verbond van verzekeraars biedt de laatste informatie over de situatie in Oekraïne in relatie tot verzekeringen.

Bron: FME 25-02-2022